Chipsy to najpopularniejszy przysmak pomiędzy posiłkami po jaki sięga mieszkaniec naszej planety – stanowią ponad 35 % produktów sprzedawanych jako przekąski. Niestety do najzdrowszych nie można ich zaliczyć, a to wszystko przez ich mało wartościowy skład. Nie jest on odkrywczy, każdy może na etykiecie przeczytać, że 100 g produktu to ok. 30-40% tluszczu, 40-60% węglowodanów i 3-6% bialka. To niestety nie odstrasza konsumentów. Statystyczny Polak zjada rocznie ok. 1,7 kg chipsów ziemniaczanych (produkcja na polski rynek wynosi ponad to ponad 650 tys. ton!) Jakie związki znajdziemy w chipsach – przeczytaj poniżej.
Skład chipsów opisywany jest często bardzo poetycko: Chipsy ziemniaczane są bogatym źródłem tłuszczów oraz łatwo przyswajalnych węglowodanów… są także źródłem sodu, żelaza, witaminy A, witaminy C i witaminy E”. Jeżeli ktoś przeczyta taki opis wówczas uzna chipsy za zdrowy produkt i cenny suplement diety bogatej w witaminy i sole mineralne. Jest niestety wiele niekorzystnych informacji nt. chipsów, o których powinien wiedzieć każdy konsument.
Nie wszystkie chipsy produkowane są z ziemniaków. Wiele z nich wytwarza się z masy ziemniaczanej, która prócz ziemniaków może zawierać dodatki bogate w skrobię (odpadowe części warzyw). Masę ziemniaczaną formuje się w płatki, których wygląd ma przypominać plasterki ziemniaka. Na opakowaniu bardzo często producent informuje, że chipsy wyprodukowano z ziemniaków. Jeśli takiej informacji nie ma wówczas można przypuszczać, że taki przysmak jest uzyskiwany z formowanej masy ziemniaczanej. Pomimo lekkiego oszustwa nie należy się jej obawiać, lecz produktów dalszej obróbki.
Tłuszcze
Tłuszcz z oleju stanowi od 25 do nawet 42% zawartości paczki chipsów. Przekłada się to na kaloryczność niewinnego opakowania chrupiących przysmaków – sięga nawet 550 kcal/100 g. To prawie tyle co 1 kg jabłek czy 500 g filetów z kurczaka. Wg licznika kalorii zawartego na stronie: http://potreningu.pl/kalkulatory/spalanie, aby spalić taką porcję kalorii potrzeba ok. 120 minut spaceru, 60 minut jazdy na rowerze lub 35 minut szybkiego biegu (dla osoby o wadze 75 kg). Niestety, aby spalić tyle kalorii przed telewizorem trzeba aż 8 godzin. Najczęściej tłuszcz wykorzystywany do produkcji chipsów to utwardzany olej palmowy. Proces utwardzenia powoduje, że chipsy są bardziej chrupiące, lecz sam tłuszcz zmienia swe właściwości na znacznie mniej zdrowe. Tłuszcze utwardzone, zwane również tłuszczami trans, podnoszą poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów we krwi oraz wpływają niekorzystnie na poziom “dobrego” cholesterolu HDL. Po przekłada się na zwiększenie ryzyko chorób serca i cukrzycy (wg danych z Uniwersytetu Harvard produkty zawierające utwardzone oleje roślinne zwiększają ryzyko chorób serca nawet p 50% – jeżeli dzienne zapotrzebowanie na energię osoby będzie zaspokojone przez ponad 3% tłuszczy trans). Dodatkowo tłuszcze trans pogarszają odporność organizmu na inne choroby.
Sól
To główna przyprawa dodawana do chipsów. W jednej małej paczce chipsów znajduje się dzienne zapotrzebowanie organizmu na sód. Problem w tym, że sód występuje prawie we wszystkich potrawach jakie spożywamy oraz w wodzie. Nadmiar sodu powoduje zaburzenie równowagi elektrolitowej w naszym organizmie. Chlorek sodu (sól) przyczynia się do podnoszenia ciśnienie krwi oraz do zatrzymywania wody w komórkach. U osób z nadciśnieniem po zjedzeniu paczki chipsów mogą następować bóle głowy i nudności.
Akrylamid
To związek organiczny używany powszechnie do produkcji farb, lakierów i kosmetyków. Powstaje także w wyniku smażenia produktów zawierających skrobię, co odkryto dopiero 2002 r. Niestety największe jego ilości można znaleźć w chipsach i frytkach ( nawet ponad 1000 μg/kg produktu – 10 razy więcej niż w pieczonym pieczywie, 5 razy więcej niż w palonej kawie). Akrylamid zaliczany jest do substancji, które prawdopodobnie mogą wywołać raka u ludzi. Niektóre dane wskazują, że narażenie na duże dawki akryloamidu może doprowadzić do uszkodzenia męskich gruczołów rozrodczych. Ciężko to potwierdzić, bo badania są obecnie w toku, a trudno znaleźć reprezentatywną grupę osób która nie zażywała akryloamidu (w małych ilościach występuje w wielu produktach spożywczych oraz w dymie).
Glutaminian sodu
Już o nim pisaliśmy w artykule http://www.klubnaukowca.pl/substancje-z-kuchennej-szafki-wszystkie-moga-stac-sie-trucizna/ Wszędobylski dodatek, który poprawia smak (E621). Według FDA (amerykański urząd do spraw kontroli żywności i leków), glutaminian sodu jest nieszkodliwy, ale to kolejny związek sodu w jednym produkcie. Zadaniem glutaminianu sodu jest podsycanie podjadania przekąsek.
Witaminy i sole mineralne
Niektórzy producenci podają, że ich chipsy są źródłem witaminy A, C, D, E oraz żelaza i sodu. Poza sodem, o którym już wspomnieliśmy chipsy nie należy traktować jak jakikolwiek suplement witaminowy. Nawet jeśli ziemniaki, z których są zrobione chipsy mają sporo witaminy C, a tłuszcze roślinne witaminy A, D, E i K to po obróbce cieplnej (smażenie) ich ilość zmniejsza się o 70-95 % (ulegają rozpadowi na prostsze związki chemiczne). Natomiast żelazo zawarte w chrupkich przekąskach jest bardzo słabo wchłaniane przez nasz organizm – więcej żelaza dostarczymy do organizmu, jeśli kilka razy poliżemy gwoździa 😀
Pomimo tego, że chipsy nie są zdrowe nasz organizm czasem się ich domaga – duża zawartość tłuszczy i węglowodanów w produkcie jest postrzegana przez nasz mózg jako coś dobrego (odczuwamy to jako dobry smak). To dlatego tak lubimy frytki, czekoladę, bitą śmietanę czy smażone kotlety. Odczucie to nie jest przypadkowe – mózg pomaga nam wybrać wysokoenergetyczne produkty, by ułatwić nam przetrwanie (jest to atawizm zachowań). Warto zapamiętać, że im krótsza lista składników w chipsach, tym lepiej. Zaglądajmy do ich składu. Chipsy o smaku kabanosowo-hamburgerowo-koperkowym zawierają duże ilości dodatków do żywności. Jeśli mamy ochotę na coś o smaku cebuli – zjedzmy cebulę! Starajmy się wybierać produkty, które mimo wszystko mają mniej dodatkowej chemii.
Chipsy są smaczne, dlatego można czasem po nie sięgnąć, ale trzeba to robić z głową. Co za dużo to niezdrowo, ale odmawianie sobie zupełnie tego przysmaku nie oznacza, że zawsze będzie zdrowi i szczupli.
Autor: Łukasz Wyka
Bibligrafia:
Bosacka Katarzyna, Kozłowska-Wojciechowska Małgorzata, Czy wiesz, co jesz? Poradnik konsumenta czyli na co zwracać uwagę, robiąc codzienne zakup, PUBLICAT, 2011
Mojska H i wsp., Zawartość akryloamidu w żywności, http://www.phie.pl/pdf/phe-2011/phe-2011-3-625.pdf
http://fitnesi.pl/artykul/co-to-sa-tluszcze-utwardzone-i-dlaczego-powinienes-ich-unikac
http://gotujmy.pl/co-kryje-sie-w-chipsach,artykuly-porady-artykul,10637.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Acrylamide
http://www.menshealth.pl/dieta/Chipsy-jak-bardzo-szkodza-zdrowiu,4919,1
http://www.stylzdrowia.pl/zdrowie/257-chipsy-%E2%80%93-co-si%C4%99-za-tym-kryje
http://potreningu.pl/kalkulatory/spalanie