Aby żyć trzeba jeść i pić. Ale nawet najzdrowszy posiłek czy napój w odpowiedniej dawce może być trujący. Przyjrzyjmy się bliżej różnym substancjom, bez których trudno byłoby obyć się w kuchni. Na co dzień je konsumujemy i nie zastanawiamy się czy ich nadmiar nam nie zaszkodzi. A jakie są ich bezpieczne dawki spożycia. Dane dotyczą osoby dorosłej o wadze 75 kg.
Woda (H2O)– choć wydaje się to dziwne można zatruć się czystą wodą. Zdarza się to niezwykle rzadko, najczęściej przez zupełny brak świadomości zagrożenia. Aby doprowadzić do śmierci, wystarczy już wypicie kilku litrów wody – zjawisko to nazywamy przewodnieniem organizmu. Woda jest najważniejszym rozpuszczalnikiem w naszym organizmie, w niej rozpuszczone są różne witaminy, jony i sole mineralne. Przewodnienie polega na wymyciu tych ważnych substancji z organizmu, wskutek czego wyjałowione organy mogą źle funkcjonować. W najgorszym wypadku płyny ustrojowe silnie się rozcieńczają, szczególnie krew, której (w zwiększonej ilości) nie nadąża pompować serce. Substancje odżywcze mogą się w niej tak rozcieńczyć, że nie będą w stanie uzupełnić potrzeb organizmu. Zatrucie wodą może dotknąć każdego po dużym wysiłku, jeśli ktoś łapczywie pochłania bardzo duże ilości wody w krótkim czasie. Jeżeli jesteśmy strasznie odwodnieni to najlepiej pić wodę mineralną. Im czystsza woda tych mniej jej potrzeba by doprowadzić to tego przykrego zatrucia –z powodu wymywania substancji mineralnych i jonów nie wolno pić wody destylowanej.
Sól kuchenna (NaCl)– od dawna nazywa się ją białą śmiercią. Jej nadużycie może prowadzić do chorób serca, zwłaszcza do nadciśnienia tętniczego. Zakłada się, że dozwolona dzienna dawka soli kuchennej to zaledwie 6 g. Natomiast dawka śmiertelna dla człowieka wynosi ok. 250 g (pełna szklanka). Zjedzenie na raz takiej ilości soli może w stosunkowo krótkim czasie doprowadzić do obrzęku mózgu i płuc, a w konsekwencji śmierci, w sposób podobny do przedawkowania wody.
Kofeina (C8H10N4O2)– substancja, która stawia na nogi, może też sprawić, że długo na nich nie ustoimy. Najniższa śmiertelna dawka kofeiny dla dorosłego człowieka wynosi 3,2 g. Wartość tę poznano podczas przypadkowego podania tej substancji dożylnie. Śmiertelna dawka kofeiny przyjętej doustnie to znacznie więcej – od 5 do10 g. Odpowiada to 40 filiżankom mocnej parzonej kawy lub 80 słabej, rozpuszczalnej. Oczywiste jest, że nikt nie wypije tyle w krótkim czasie (4-5 l kawy na raz byłoby wyczynem). Największym źródłem kofeiny są leki oraz napoje energetyczne. Kofeina w zwiększonych dawkach powoduje zaburzenia rytmu serca, podwyższa ciśnienie krwi, wywołuje drżenie i skurcze mięśni, przyspiesza oddech, odwadnia organizm. W efekcie znaczne stężenie kofeiny w organizmie powoduje biegunkę, wymioty, ból głowy, podenerwowanie. Kofeina jest także sprawcą halucynacji, szczególnie w przypadku regularnego przyjmowania. Znaczne spożycie kofeiny wiąże się także z konwulsjami, zmianą w nastroju a także utratą przytomności.
Należy jednak pamiętać, że większość naukowców zaleca spożywanie do 500 mg kofeiny dziennie, co przekłada się na około 4 filiżanki kawy. Przyjmuje się, że kawa w tej ilości nie tylko nie jest szkodliwa, ale może nawet pozytywnie wpływać na organizm człowieka.
Kwas cytrynowy (C6H8O7) – organiczny związek chemiczny z grupy hydroksykwasów karboksylowych. Choć jego wzór może wywołać zawroty głowy u osób, które nie przepadają za chemią to należy stwierdzić, że kwas cytrynowy jest jednym z najbardziej bezpiecznych dodatków do żywności używanym w przemyśle żywnościowym (oznaczenie E330). Zjedzenie 100 g kwasu cytrynowego w pojedynczej dawce jest kompletnie bezpiecznie. Spożyciem większej ilości może prowadzić do ostrych bólów brzucha spowodowanych nadkwasotą. Jeżeli ktoś spróbowałby zjeść powyżej 400 g kwasu cytrynowego wówczas jego neutralizacja w organizmie byłaby trudna, i skutkowałaby obfitą biegunką, wymiotami, a nawet uchodzeniem płynów żołądkowych uszami.
Glutaminian sodu (C5H8NNaO4) – to jeden z najważniejszych związków w chemii spożywczej, ponieważ dodatek glutaminianu sodu występuje w wielu produktach spożywczych (E621), w których potrzeba wzmocnić smak lub zapach. Człowiek potrafi rozpoznać glutaminian swoim językiem, tzw. smak umami. Nie jest klasyfikowany jako substancja szkodliwa, a dawka śmiertelna glutaminianu sodu to aż 248 g czystego związku podanego dożylnie. Jednak nadużywanie tej substancji może doprowadzić do tzw. syndromu chińskiej restauracji – choroby związanej z nadmiernym spożyciem glutaminianu sodu lub nadwrażliwością na niego. Objawy to zawroty głowy, palpitacje serca, nadmierna potliwość i uczucie niepokoju, notowane po spożyciu posiłku w azjatyckich restauracjach. Obecnie trwają badania czy syndrom chińskiej restauracji jest wywołany przez glutaminian sodu czy reakcje alergiczne na składniki zawarte w potrawach, jak np. grzyby, orzechy i zioła.
Ocet to wodny roztwór kwasu octowego (CH3COOH) zazwyczaj o stężeniu10%. Chyba nikt nie lubi zapachu czy smaku tego produktu spożywczego. Stosowanie niewielkich ilości octu jest jednak niezastąpiona w gospodarstwie domowym. Używamy go do zakwaszania potraw i do konserwowania żywności, poza tym jest to świetny i tani środek czyszczący. W małych dawkach pobudza apetyt i sprzyja lepszemu trawieniu ciężkostrawnych potraw, w nadmiarze jest szkodliwy. Na podstawie obserwacji szczurów zakłada się, że dawka śmiertelna octu podanego doustnie wynosi ok. 2 l (200 g czystego kwasu octowego) lub 640 ml octu wchłoniętego przez skórę (63,6 g czystego kwasu octowego). Ocet jest zatem dość bezpiecznym produktem (trudno byłoby wypić 2 l octu naraz), natomiast kontakt ze stężonym kwasem octowym może zakończyć się poważnymi urazami ciała, ponieważ jest substancją silnie żrącą i należy stosować do jedynie przy odpowiednim zabezpieczeniu skóry oraz oczu.
Benzoesan sodu (C6H5COONa) – ta sól sodowa kwasu benzoesowego jest ważnym dodatkiem do żywności, bo ma właściwości konserwujące (E211). Przeprowadzone badania nie stwierdziły szkodliwego wpływu dziennych dawek benzoesanu sodu, które mogą przekroczyć nawet 40-50 g. Substancja ta nie kumuluje się w organizmie i jest łatwo z niego wydalana wraz z moczem. Większe dawki benzoesanu sodu mogą działać drażniąco na śluzówkę żołądka. W połączeniu z witaminą C (E300) związek ten może przekształcić się w rakotwórczy benzen, co ma znaczenie szczególnie w przypadku napojów gazowanych, w których stosuje się jednocześnie obie te substancje. Temperatura i naświetlenie to czynniki przyspieszające formowanie się benzenu. Według badań z lat 2005–2007 w zdecydowanej większości napojów poziom benzenu był poniżej progu wykrywalności lub znacznie poniżej dozwolonego limitu 5 ppb (5 części na miliard). Bez obaw to naprawdę mało. Gorzej jeśli ktoś miałby kontakt z czystą substancją (100% zawartość związku). Wówczas to benzoesan sodu może wywołać podrażnienia skóry, oczu, śluzówki nosa, a nawet wstrząs anafilaktyczny.
Alkohol etylowy (C2H5OH) Chyba każdy wie, że alkohol jest szkodliwy, przy czym w małych dawkach może mieć też właściwości lecznicze lub polepszające nasze samopoczucie, co związane jest z tym, że etanol rozluźnia drobne naczynia krwionośne powodując charakterystyczne zaczerwienienie skóry. W nieco większej ilości mogą pojawić się kolejne objawy spożycia, tj.: opuchlizna twarzy, zawroty głowy, wymioty trudności z oddychaniem i zmiany rytmu pracy serca. Rozkład etanolu wymaga dużej ilość cząsteczek wody, stąd odczuwane przez nas odwodnienie – suchość w ustach, bolesność mięśni i ból głowy. Może nawet dojść do zgonu. Za metabolizm etanolu odpowiada wątroba, która z pomocą enzymów, m.in. dehydrogenazy alkoholowej przekształca alkohol w aldehyd octowy. To właśnie ta substancja, znacznie bardziej niż sam etanol, jest dla nas toksyczna.
Dawka śmiertelna alkoholu wynosi 4 promile (ok. 215 g czystego alkoholu, co daje 538 g wódki, czyli ok. 600 ml wypitej jednym tchem). Wartość ta nie dotyczy jednak wszystkich. Rekordziści osiągali nawet porażającą liczbę ponad 14 promili.
Autor: Łukasz Wyka
Źródła:
Karty charakterystyki dla: kofeiny, kwasu cytrynowego, bensoesanu sodu, kwasu octowego lodowatego, alkoholu etylowego
http://odkrywcy.pl/gid,13695171,img,13695214,page,10,title,Dawki-smiertelne,galeriazdjecie.html
http://avogadro.chem.iastate.edu/MSDS/NaCl.htm